در دنیای رقابتی امروز، گسترش بازارها از مرزهای ملی عبور کرده و برندها برای حفظ موقعیت، جذب مشتریان جدید و جلوگیری از سوءاستفاده از نام تجاری، نیازمند ثبت حقوقی برند خود در سطح بینالمللی هستند. ثبت برند بین المللی نهتنها تضمینکننده حفاظت قانونی برند در خارج از کشور مبدأ است، بلکه باعث افزایش اعتبار، ارزش تجاری و تسهیل ورود به بازارهای جهانی میشود.
در این مقاله بهطور جامع به موضوع ثبت برند بینالمللی از طریق سیستم مادرید، شرایط، استعلام، هزینهها و مزایای آن پرداخته میشود.
ثبت برند جهانی و بینالمللی مادرید چیست؟
سیستم مادرید، یک چارچوب قانونی جهانی برای ثبت و حفاظت از علائم تجاری در سطح بینالمللی است. این سیستم تحت نظارت سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) اداره میشود و به متقاضیان این امکان را میدهد تا با ارائه یک اظهارنامه واحد و پرداخت هزینهای یکجا، برند خود را در چندین کشور بهصورت همزمان ثبت کنند.
ویژگیهای کلیدی ثبت برند بین المللی از طریق مادرید:
- تنها با ثبت یا درخواست ثبت در کشور مبدأ (مثل ایران) میتوان از این سیستم استفاده کرد
- کلیه امور از طریق WIPO و بدون نیاز به مراجعه مستقیم به هر کشور انجام میشود
- کشورهای مقصد توسط متقاضی تعیین میگردند
- قابلیت تمدید و تغییر اطلاعات برند بهصورت متمرکز وجود دارد
ثبت برند بین المللی از طریق سیستم مادرید فرآیندی سریعتر، کمهزینهتر و سادهتر از ثبت مستقیم در تکتک کشورهاست.
کنوانسیون مادرید چیست؟
کنوانسیون مادرید (Madrid Agreement) یا بهطور کاملتر «موافقتنامه مادرید درباره ثبت بینالمللی علائم» یک معاهده بینالمللی در حوزه مالکیت فکری است که توسط سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) مدیریت میشود. این معاهده برای تسهیل فرآیند ثبت بینالمللی برند و علامت تجاری ایجاد شده و به صاحبان برند اجازه میدهد با یک درخواست واحد، علامت خود را در چند کشور عضو این کنوانسیون ثبت کنند.
ثبت برند بین المللی از طریق سیستم مادرید
سیستم مادرید که تحت نظارت سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) اداره میشود، یکی از کارآمدترین روشها برای ثبت برند بین المللی در بیش از ۱۲۰ کشور عضو است. در این سیستم، برند ابتدا در کشور مبدأ (ایران) به ثبت میرسد و سپس از طریق یک اظهارنامه واحد، میتوان درخواست ثبت برند را در کشورهای دیگر عضو سیستم مادرید ارائه داد.
مزایای استفاده از سیستم مادرید:
- ثبت چندین کشور با یک درخواست واحد
- صرفهجویی در هزینه و زمان
- پیگیری متمرکز از طریق WIPO
- امکان تمدید و انتقال برند بهصورت یکپارچه
برای کسبوکارهایی که در چند کشور فعالیت دارند یا صادرات انجام میدهند، سیستم مادرید بهترین گزینه برای ثبت برند بینالمللی است.
استعلام ثبت مادرید
پیش از هرگونه اقدام برای ثبت برند بین المللی، یکی از مهمترین گامها، انجام استعلام دقیق از برندهای موجود در سیستم مادرید و کشورهای مقصد است. این کار کمک میکند تا از تکراری نبودن یا مشابه نبودن علامت با برندهای قبلاً ثبتشده اطمینان حاصل کرده و از رد درخواست در مراحل بعدی جلوگیری کنید.
روشهای استعلام:
- استفاده از پایگاه داده جهانی علائم تجاری (WIPO Global Brand Database)
- جستوجو بر اساس نام برند، تصویر لوگو یا طبقهبندی کالا و خدمات
- بررسی برندهای ثبتشده در کشورهای خاص از طریق بخش “Designated Contracting Parties”
- استفاده از خدمات مشاورهای دفاتر ثبت برند بین المللی
استعلام دقیق به شما این امکان را میدهد که برند خود را در کشوری ثبت کنید که احتمال تعارض با علائم دیگر در آن کم باشد.
هزینه ثبت برند بین المللی؛ هزینههای ثبت از طریق WIPO
ثبت برند از طریق سیستم مادرید دارای ساختار هزینهای مشخصی است که توسط WIPO تعریف شده است. این هزینهها شامل موارد زیر است:
۱. هزینه پایه:
- برای علامت سیاه و سفید: ۶۵۳ فرانک سوئیس
- برای علامت رنگی: ۹۰۳ فرانک سوئیس
۲. هزینههای اضافی:
- برای هر طبقه اضافی کالا یا خدمات
- برای انتخاب کشورهای خاص (برخی کشورها هزینههای جداگانه دارند، مانند آمریکا یا چین)
۳. هزینه تمدید:
ثبت برند بین المللی برای ۱۰ سال اعتبار دارد و پس از آن نیاز به تمدید دارد که شامل هزینه مجزاست.
نکته: نرخ تبدیل فرانک سوئیس به ریال و هزینههای جانبی مانند مشاوره، ترجمه و حقالوکاله نیز در مجموع نهایی تأثیرگذار است.
شرایط ثبت بینالمللی برند؛ مدارک و مراحل
برای شروع فرآیند ثبت برند بین المللی از ایران، ابتدا باید برند بهطور کامل در ایران به ثبت رسیده باشد یا حداقل درخواست ثبت آن در حال پیگیری باشد. پس از آن، مراحل زیر طی میشود:
شرایط اولیه:
- ثبت یا درخواست ثبت برند در ایران (دفتر مالکیت صنعتی)
- عدم وجود مشابهت یا تعارض در طبقههای انتخابی
- انتخاب کشورهای مقصد از میان اعضای سیستم مادرید
- ترجمه رسمی مدارک به زبان انگلیسی یا فرانسوی
- پرداخت هزینهها به WIPO از طریق سامانه رسمی
مدارک لازم:
- فرم MM2 (اظهارنامه بینالمللی)
- تصویر گواهی ثبت برند در ایران
- مشخصات کامل مالک برند و وکیل
- فهرست کالاها یا خدمات بر اساس طبقهبندی نیس (Nice Classification)
ثبت برند بین المللی یک فرآیند حقوقی و فنی است و همکاری با کارشناسان ثبت برند بین المللی یا وکلای متخصص، ریسکهای حقوقی و هزینههای اضافی را کاهش میدهد.
مدارک لازم برای ثبت برند در سیستم مادرید
برای شروع فرآیند ثبت برند بین المللی از طریق سیستم مادرید، ابتدا باید برند شما در ایران ثبت شده باشد یا حداقل فرآیند ثبت آن در حال پیگیری باشد. سپس، برای ارسال درخواست به سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO)، به مجموعهای از مدارک نیاز دارید.
مدارک مورد نیاز:
- گواهی ثبت برند در ایران یا کپی برابر اصل اظهارنامه ثبتشده
- تصویر واضح از علامت تجاری (لوگو یا نام برند)
- اطلاعات کامل مالک برند شامل نام، نشانی، تابعیت و نوع شخصیت حقوقی/حقیقی
- مشخصات طبقهبندی کالا یا خدمات بر اساس طبقات بینالمللی
- لیست کشورهای عضو مادرید که درخواست ثبت در آنها دارید
- فرم رسمی MM2 (فرم ثبت بینالمللی برند)
- وکالتنامه رسمی در صورت اقدام توسط وکیل یا دفتر ثبت
- ترجمه رسمی مدارک به زبان انگلیسی یا فرانسه (زبانهای رسمی WIPO)
این مدارک باید با دقت و بدون نقص تهیه شوند، زیرا هرگونه مغایرت یا نقص میتواند باعث رد درخواست یا تأخیر در ثبت شود.
مراحل ثبت بینالمللی مادرید
فرآیند ثبت برند بین المللی از طریق سیستم مادرید، شامل چند مرحله مشخص و ساختاریافته است. آشنایی با این مراحل به شما کمک میکند تا با دید کامل و برنامهریزی صحیح وارد این مسیر شوید.
- ثبت برند در ایران
پیشنیاز ورود به سیستم مادرید، داشتن یک برند ثبتشده یا در حال ثبت در کشور مبدأ (در اینجا ایران) است.
- تکمیل اظهارنامه بینالمللی (فرم MM2)
در این مرحله، مشخصات برند، مالک، طبقات و کشورهای مورد نظر برای ثبت انتخاب و درج میشوند.
- ارسال مدارک به اداره مالکیت صنعتی ایران
اظهارنامه تکمیلشده باید ابتدا به تأیید اداره مالکیت صنعتی کشور مبدأ برسد.
- ارسال به WIPO و بررسی اولیه
پس از دریافت و بررسی مدارک، WIPO اظهارنامه بینالمللی را در پایگاه داده جهانی علائم تجاری منتشر میکند.
- بررسی کشورهای مقصد
هر کشور بر اساس قوانین داخلی خود، درخواست برند را مورد ارزیابی قرار میدهد و ممکن است آن را تأیید یا رد کند.
- صدور گواهی ثبت برند بین المللی
در صورت عدم اعتراض، برند بهصورت رسمی در کشورهای انتخابشده ثبت میشود و گواهی بینالمللی صادر خواهد شد.
چه نوع علائم تجاری قابلیت ثبت بینالمللی مادرید را دارند؟
در سیستم ثبت مادرید، علامت تجاری شما باید در ایران قبلاً ثبت شده یا حداقل مراحل ثبت آن آغاز شده باشد. اما در سطح بینالمللی نیز معیارهایی برای پذیرش برند وجود دارد.
علائم قابل ثبت بینالمللی:
- نامها و ترکیبهای کلمهای (حروف، عدد، حروف اختصاری)
- لوگوها، نمادها، آیکونها و طرحهای گرافیکی
- ترکیبی از نام و تصویر
- طرحهای رنگی مشخص
- شعارهای تجاری در برخی کشورها
شرط اصلی، تمایزپذیری برند است؛ یعنی برند نباید با علائم ثبتشده دیگر مشابهت ظاهری یا معنایی داشته باشد. همچنین برند نباید گمراهکننده، خلاف نظم عمومی یا ناقض حقوق اشخاص ثالث باشد.
نکته: برخی کشورها محدودیتهایی خاص در پذیرش علائم دارند، بنابراین مشاوره حقوقی در انتخاب کشور مقصد ضروری است.
چه کشورهایی عضو سیستم ثبت بینالمللی مادرید هستند؟
سیستم مادرید شامل دو سند بینالمللی است: «موافقتنامه مادرید» و «پروتکل مادرید». کشورهایی که به یکی یا هر دوی این اسناد پیوستهاند، عضو سیستم مادرید محسوب میشوند. در حال حاضر، بیش از ۱۲۰ کشور در این سیستم عضویت دارند که شامل تمامی قدرتهای اقتصادی جهان و کشورهای مهم تجاری است.
برخی از کشورهای عضو:
- ایالات متحده آمریکا
- چین
- کشورهای اتحادیه اروپا
- کانادا
- ژاپن
- کره جنوبی
- ترکیه
- امارات
- استرالیا
- هند
- روسیه
- کشورهای همسایه مانند عراق، افغانستان، جمهوری آذربایجان
✅ ایران نیز از سال ۱۳۸۲ عضو پروتکل مادرید شده و امکان ثبت برند بین المللی برای صاحبان علائم تجاری در ایران فراهم است.
با انتخاب کشورهای عضو از طریق فرم ثبت برند بین المللی، میتوان بهصورت هدفمند بازارهای استراتژیک را پوشش داد.
خلاصه موافقتنامه و پروتکل مادرید
سیستم مادرید از دو بخش حقوقی تشکیل شده است:
۱. موافقتنامه مادرید (Madrid Agreement)
- قدیمیتر و سختگیرانهتر
- بسیاری از کشورها مانند آمریکا، بریتانیا و اتحادیه اروپا آن را نپذیرفتهاند
- فقط امکان ثبت بر مبنای گواهی نهایی ثبتشده در کشور مبدأ را فراهم میکند
۲. پروتکل مادرید (Madrid Protocol)
- نسخه بهروزشده با قوانین منعطفتر
- بیشتر کشورهای توسعهیافته به این بخش پیوستهاند
- امکان ثبت برند بین المللی بر اساس درخواست ثبت (و نه فقط گواهی)
- زمانبندی پاسخ کشورها و انصرافهای مشروط بهتر مدیریت میشود
ثبت برند بین المللی امروزه عمدتاً بر مبنای پروتکل مادرید انجام میشود. در نتیجه، کشورهایی که تنها عضو موافقتنامه هستند، معمولاً اولویت کمتری در انتخاب بازارهای هدف دارند.
مزایای ثبت بینالمللی مادرید
استفاده از سیستم مادرید برای ثبت برند بین المللی نسبت به ثبت جداگانه در هر کشور، دارای مزایای فراوانی است. در ادامه به مهمترین آنها اشاره میکنیم:
- کاهش هزینهها: نیازی به پرداخت هزینههای جداگانه برای هر کشور و استخدام وکیل در هر منطقه نیست
- سادگی و سرعت: تنها با یک اظهارنامه و یک زبان، ثبت برند در کشورهای مختلف امکانپذیر است
- مدیریت متمرکز: تمدید، تغییر مالک، انتقال یا بهروزرسانی اطلاعات برند بهصورت یکپارچه و از طریق WIPO انجام میشود
- پوشش گسترده: ثبت در بیش از ۱۲۰ کشور با امکان افزودن کشور جدید در آینده
- افزایش امنیت برند: حفاظت قانونی در بازارهای بینالمللی و جلوگیری از سوءاستفاده یا جعل
این مزایا سیستم مادرید را به روشی کارآمد و حرفهای برای برندهایی تبدیل کرده است که به دنبال ورود یا توسعه در بازارهای خارجی هستند.
طبقهبندی بینالمللی علائم صنعتی و تجارتی
یکی از بخشهای مهم و تخصصی در فرآیند ثبت برند بین المللی، طبقهبندی کالاها و خدمات مرتبط با برند است. این طبقهبندی بر اساس سیستم نیس (Nice Classification) انجام میشود که شامل ۴۵ طبقه مجزا است:
- طبقات ۱ تا ۳۴: مربوط به کالاها (مثلاً مواد غذایی، پوشاک، دارو، محصولات صنعتی)
- طبقات ۳۵ تا ۴۵: مربوط به خدمات (مثلاً مشاوره، حملونقل، خدمات مالی، تبلیغات)
نکات مهم:
- انتخاب نادرست یا ناقص طبقات باعث محدود شدن حقوق برند در بازار هدف میشود.
- طبقات بیشتر هزینه بالاتری در ثبت بینالمللی خواهند داشت.
- برخی کشورها نسبت به طبقات خاص سختگیرتر هستند؛ بنابراین هماهنگی با مشاور حقوقی ضروری است.
نقش وکیل در ثبت برند مادرید؛ چرا حضور مشاور حقوقی ضروری است؟
هرچند فرآیند ثبت برند در سیستم مادرید بهصورت رسمی و متمرکز انجام میشود، اما پیچیدگیهای فنی، حقوقی و زبانی این مسیر، حضور یک وکیل متخصص در ثبت برند بین المللی را بسیار مفید میسازد.
خدمات کلیدی وکیل در فرآیند ثبت برند:
- بررسی مشابهت برند و انجام استعلام حرفهای
- تنظیم اظهارنامه بینالمللی و فرمهای رسمی WIPO
- مشاوره در انتخاب کشورهای هدف و طبقات مناسب
- پاسخگویی به ایرادات یا اعتراضات احتمالی در کشورهای مختلف
- پیگیری روند ثبت تا صدور گواهی نهایی
یک اشتباه کوچک در اظهارنامه یا انتخاب نادرست طبقات میتواند باعث رد شدن برند در یک یا چند کشور شود؛ بنابراین همکاری با وکیل یا شرکتهای ثبت برند مجرب یک سرمایهگذاری منطقی است.
مزیت ثبت بینالمللی برند و علائم تجاری چیست؟
ثبت برند بین المللی از طریق سیستم مادرید دارای مزایای متعددی نسبت به ثبت مستقیم در کشورهای مختلف است. این سیستم که اکنون بیش از ۱۲۰ کشور عضو دارد، به شرکتها و افراد اجازه میدهد با یک اظهارنامه واحد برند خود را در چندین کشور همزمان ثبت کنند.
مهمترین مزایا عبارتند از:
- سهولت در ثبت: یک اظهارنامه، یک زبان (انگلیسی یا فرانسه)، یک پرداخت برای چند کشور
- مدیریت متمرکز: پیگیری، تمدید، انتقال مالکیت یا تغییر مشخصات برند از طریق یک مرجع واحد (WIPO)
- صرفهجویی در زمان و هزینه: کاهش نیاز به مراجعه به کشورها و پرداخت هزینههای جداگانه
- قابلیت افزودن کشور جدید در آینده بدون نیاز به ثبت مجدد
- افزایش اعتبار برند و جلب اعتماد سرمایهگذاران خارجی
استفاده از سیستم مادرید، مسیر جهانیسازی برند را هموار و ایمن میسازد.
ثبت برند در ایران؛ نخستین گام برای ورود به سیستم مادرید
برای اینکه بتوانید از سیستم مادرید استفاده کرده و برند خود را بینالمللی ثبت کنید، ابتدا باید برند شما در ایران ثبت شده یا حداقل اظهارنامه ثبت آن ارائه شده باشد. این شرط اصلی و اولیه برای شروع فرآیند ثبت برند بینالمللی از طریق کشور مبدأ (ایران) است.
مراحل ثبت برند در ایران:
- استعلام برند داخلی در سامانه مالکیت صنعتی (ipm.ir)
- ثبت اظهارنامه برند از طریق سامانه رسمی مرکز مالکیت معنوی
- ارائه مدارک شناسایی، لوگو، طبقهبندی کالا یا خدمات
- بررسی و تأیید نهایی از سوی کارشناسان اداره ثبت علائم تجاری
- دریافت گواهی ثبت برند برای مدت ۱۰ سال
بدون ثبت داخلی معتبر، امکان استفاده از مزایای سیستم مادرید برای ثبت برند بین المللی وجود نخواهد داشت.
ثبت برند در WIPO
پس از ثبت یا ثبتنام برند در ایران، نوبت به ارسال درخواست ثبت برند بین المللی از طریق WIPO میرسد. این درخواست باید مطابق با فرم رسمی MM2 تنظیم شود و از طریق اداره ثبت علائم تجاری ایران به سازمان جهانی مالکیت فکری ارسال گردد.
مراحل ثبت در WIPO:
- تکمیل فرم اظهارنامه بینالمللی (MM2)
- انتخاب کشورهای موردنظر برای ثبت برند
- تعیین طبقات کالا یا خدمات طبق طبقهبندی نیس
- پرداخت هزینهها بهصورت آنلاین از طریق سیستم WIPO Fee Calculator
- بررسی و ثبت برند توسط WIPO و انتشار آن در پایگاه جهانی علائم تجاری
پس از انتشار، هر کشور عضو فرصت دارد که برند را تأیید یا در صورت تعارض، آن را رد کند. در صورت عدم اعتراض، برند در کشور مورد نظر به ثبت نهایی میرسد.
ثبت برند فارسی
آیا امکان ثبت برند با الفبای فارسی در سیستم مادرید وجود دارد؟ بسیاری از کسبوکارهای ایرانی برندهایی دارند که به زبان فارسی طراحی شدهاند. اما آیا ثبت برند بین المللی برای این برندها ممکن است؟
پاسخ: بله، اما با شرایط خاص
- برند فارسی میتواند به همراه ترجمه یا معادل انگلیسی ثبت شود
- ارائه نسخه لاتین برند (Transliteration) الزامی است
- ثبت لوگو با حروف فارسی قابل انجام است، ولی در برخی کشورها ممکن است به علت نامفهوم بودن قابل ثبت نباشد
- پیشنهاد میشود از ترکیب لوگوی فارسی با نسخه انگلیسی برند استفاده شود تا از رد شدن در برخی کشورها جلوگیری شود
بنابراین اگر برند شما فقط به فارسی است، بهتر است از طریق مشاوره با متخصصان حقوق مالکیت فکری، نسخهای قابل قبول برای ثبت بینالمللی آماده کنید.
لیست طبقهبندی علائم تجاری
برای ثبت هر برند، باید مشخص شود که برند مربوط به کدام طبقهبندی بینالمللی کالا و خدمات است. این طبقهبندی بر اساس سیستم نیس (Nice Classification) تنظیم شده است و شامل ۴۵ طبقه اصلی میباشد.
طبقات 1 تا 34: مخصوص کالاها
- مواد شیمیایی
- رنگها و رزینها
- مواد آرایشی و شویندهها
- روغنها و سوختها
- محصولات دارویی و دامپزشکی
- فلزات و فرآوردههای فلزی
- ماشینآلات
- ابزار و آلات دستی
- دستگاههای الکترونیکی و نرمافزار
- ابزار پزشکی
- دستگاههای گرمایشی و سرمایشی
- وسایل نقلیه
- سلاح و مهمات
- زیورآلات
- آلات موسیقی
- محصولات چاپی و نوشتافزار
- محصولات پلاستیکی، لاستیکی
- کیف و چمدان
- مصالح ساختمانی
- مبلمان
- ظروف آشپزخانه و لوازم خانگی
- طناب و نخ
- نخهای نساجی
- منسوجات و پارچهها
- پوشاک و کفش
- لوازم خیاطی
- فرش و موکت
- اسباببازی و لوازم ورزشی
- محصولات غذایی گوشتی
- محصولات غذایی غیردامی (نانوایی، شیرینی)
- محصولات کشاورزی
- نوشیدنیهای غیرالکلی
- نوشیدنیهای الکلی
- دخانیات و محصولات وابسته
طبقات 35 تا 45: مخصوص خدمات
- تبلیغات، بازرگانی، فروش
- خدمات مالی و بیمه
- خدمات ساخت و ساز
- مخابرات
- حملونقل و بستهبندی
- خدمات پردازش مواد
- آموزش و سرگرمی
- خدمات علمی، فناوری و طراحی
- خدمات رستوران، کافیشاپ و اسکان
- خدمات پزشکی و زیبایی
- خدمات حقوقی، امنیتی و اجتماعی
انتخاب درست طبقات در ثبت برند بین المللی بسیار حیاتی است، زیرا تعیین میکند برند شما در کدام زمینهها از حمایت قانونی برخوردار خواهد بود.
سخن پایانی
ثبت برند بین المللی دیگر یک گزینه اختیاری برای کسبوکارها نیست، بلکه گامی استراتژیک برای حفظ اعتبار، جلوگیری از تقلب و توسعه بازار در سطح بینالمللی است. استفاده از سیستم مادرید، با مراحل مشخص، هزینه مقرونبهصرفه و پوشش گسترده کشورهای عضو، امکان ثبت برند را با سهولت بیشتری فراهم میسازد. با شناخت کامل طبقات تجاری، تهیه مدارک معتبر و برنامهریزی دقیق، میتوانید برند خود را با اطمینان کامل وارد عرصه جهانی کنید.
سوالات متداول
۱. آیا ثبت برند بین المللی حتماً نیاز به ثبت داخلی دارد؟ بله، بدون ثبت یا اظهارنامه برند در ایران، امکان اقدام بینالمللی وجود ندارد.
۲. چند کشور را میتوان در اظهارنامه ثبت برند بین المللی انتخاب کرد؟ محدودیتی نیست؛ میتوانید هر تعداد کشور عضو سیستم مادرید را انتخاب کنید.
۳. ثبت بینالمللی چند سال اعتبار دارد؟ ۱۰ سال و پس از آن با پرداخت هزینه قابل تمدید است.
۴. آیا میتوان برند را فقط برای خدمات ثبت کرد؟ بله، طبقات ۳۵ تا ۴۵ مخصوص خدمات هستند.
۵. اگر برندی در یک کشور رد شود، آیا در دیگر کشورها هم رد میشود؟ خیر. رد شدن در یک کشور تأثیری بر سایر کشورها ندارد.